جمعیت و آینده آن همواره از نیازهای مهم سیاستگذاران و برنامه ریزان بوده است. در همین راستا پس از انتشار نتایج سرشماری سال 1395، در سال 1396 جمعیت کل کشور تا افق 1430 و جمعیت استانی تا سال 1415 پیش‌بینی شده و نتایج آن پس از تصویب کمیته آمار بخشی جمعیت منتشر شد. 

با گذشت پنج سال از اجرای سرشماری 1395 و با توجه به تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه و از جمله همه-گیری کوید 19، بازنگری پیش‌بینی جمعیت بیش از پیش ضرورت یافته و در دستور کار قرار گرفت. 

در بازنگری جمعیت ایران، با توجه به واقعیت های موجود جامعه و شاخص های محاسبه شده از سال 1396 تا 1399، سناریوهای باروری و مرگ و میر در پیش‌بینی انجام شده قبلی تغییر کرد. ارزیابی داده-های سرشماری و سناریو مهاجرت هم کماکان بر اساس پیش بینی قبلی باقی ماند. برای پیش‌بینی جمعیت طبق روال گذشته از روش ترکیبی (مولفه‌ای – نسلی)  و نرم افزار اسپکتروم4 استفاده شد. سازمان ملل نیز به کشورها توصیه می کند از این روش به عنوان روش "استاندارد طلایی" در برآورد و پیش‌بینی‌های آمارهای رسمی خود استفاده کنند. امروزه روش ترکیبی بیش از هر روش دیگری برای پیش‌‌بینی جمعیت به کار می رود. در این روش جمعیت پیش بینی شده بر اساس مجموعه عوامل موثر بر تغییر و تحول جمعیت به دست می آید. این عوامل عبارتند از: باروری، مرگ و میر، مهاجرت و ترکیب سنی و جنسی جمعیت. از آنجایی که در این روش، جمعیت برحسب سن و جنس پیش‌بینی می شود، بنابراین می تواند به نیازهای وسیع و متعدد کاربران پیش بینی ها و برآوردهای جمعیتی پاسخ دهد. 

برای پیش‌بینی جمعیت کل کشور تا افق 1430، شش سناریو در نظر گرفته شد:

• جبران کاهش باروری پس از دوره همه‌گیری کووید 19(سال 1403) و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا 1.6 فرزند  (سناریو محتمل تر)

• کاهش شیب ملایم باروری تا 1.6 فرزند

• تثبیت باروری 1.7 فرزند

• کاهش باروری تا 1.3 فرزند (سناریو بدبینانه)

• افزایش باروری تا سطح جانشینی 2.1 فرزند

• افزایش باروری تا بالاتر از سطح 2.5 فرزند (سناریو خوشبینانه)  

دلیل انتخاب سناریوها به این ترتیب است که رقم 1.7 تثبیت باروری با توجه به رقم محاسبه شده در سال 1399 است. سناریوهای باروری 2.1 و 2.5 فرزند با فرض رسیدن به سطح جانشینی و بالاتر از سطح جانشینی با توجه به ایده‌آل‌ها و سیاستگذاری‌های جمعیتی و بسیار خوشبینانه انتخاب شده اند و سناریو باروری 1.3 فرزند به عنوان بدبینانه ترین سناریو تدوین شده است. اما جبران کاهش باروری پس از دوره کرونا (سال 1403) و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا 1.6 فرزند به عنوان سناریو محتمل‌تر در نظر گرفته شده است زیرا با توجه به مسائل فرهنگی و سنتی و تمایل خانوارها همراه با اثرگذاری سیاست های جمعیتی و بهبود اپیدمی کرونا پس از واکسیناسیون عمومی و بهبود نسبی کسب و کارها، به نظر می رسد از کاهش شدید باروری به سمت خیلی پایین جلوگیری کرده و در مقطع نسبتا کوتاهی مقداری از کاهش باروری بر اثر همه‌گیری کرونا جبران شود. 

از طرف دیگر با افزایش سطح تحصیلات زنان، باروری کل کشور در سطحی فراتر از دیپلم و تقریبا نزدیک به سطح کارشناسی (حدود فرزند1.6) برسد.

جمعیت در دو مرحله پیش‌بینی شد به این ترتیب ابتدا جمعیت کل کشور به صورت مستقل و با شش سناریو پیش‌بینی شد و سپس جمعیت 31 استان با یک سناریو (سناریو محتمل) پیش‌بینی شدند. سناریو جبران کاهش باروری پس از دوره کرونا و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا 1.6 فرزند به عنوان سناریو محتمل جمعیت کل کشور برای سال 1430 در حدود 93632000 نفر لحاظ شد. در بدبینانه‌‌ترین سناریو یعنی کاهش میزان باروری کل تا 1.3 فرزند، جمعیت در حدود90220000 نفر و در خوش‌بینانه‌ترین حالت یعنی افزایش میزان باروری کل تا 2.5 فرزند، جمعیت در حدود 102189000 نفر پیش‌بینی شد.

شایان ذکر است بازنگری پیش بینی جمعیت در بیست و نهمین جلسه کمیته بخشی آمار جمعیت مورخ 06/07/1400 و پس از اعمال نظرات کارشناسی مورد تایید اعضاء قرار گرفت.

فایل اکسل پیش بینی نرخ رشد

منبع: مرکز آمار ایران